Burun – Ağız Boşluğu – Sinuslar ve Ense / Boyun Bölgesi Muayeneleri

BURUN BOŞLUKLARININ VE SİNÜS’LARIN MUAYENESİ

Burun ve burun delikleri gözden geçi­rildiği zaman buradaki derinin yangılanıp şiştiği, burun deliklerinin daraldığı ve bir nasal dyspnoe’nin oluşup oluşmadığı gözlenir. Sonra bu regio’da, kemik ve kıkırdak (cartilago) kısımlarının durumu, burun üstü regio’sunda bir çukurluğun veya bir şişliğin var oluşu, burun kanatlarının şeklinin bozukluğu kolaylıkla anlaşılır. Sinus’lar bölgesinde bir şekil değişikliği (deformasyon) ya da bir yara var ise, bir sinusitis’in olması düşünülmelidir.

Beygirde önemli olan bir taraflı burun akmtısıdır. Malleus’da (Ruam), concha nekrozunda, burun mukozasının kronik yangısında, burun boşluğundaki tümör ‘lerde ve kemik kırıklarında görülür.

Bir taraflı fena kokan burun akıntısı baş eğildiği zaman daha fazla akarsa, sinus maksillaris’in empyeminin bir belirtisidir.

Kanlı burun akıntısı epistaxis’de trav-matik nedenlerle kemiklerin kırılmasında veya yabancı cisimlerin var oluşuyla ortaya çıkar. Rhinitis ulcerosa (burun mukozası’nm ülserli yangısı) ve rhinitis haemorrhagica, malleus’da, tümör’lerde (Angiome, Myxofibroma, Sarkom, Carsi-nome) görülür.

Burun içinin ve burun boşluklarının ön kısmının muayenesi için hayvanı aydınlık bir yere koyduktan sonra, burun delikleri­ni açmak yeter. Hayvan uslu durmazsa, alt dudağına veya kulağına ipli bir yavaşa konur. Burun delikleri iki elle açılır.

Burun Mukozası’ın rengi, yüzeyi üze­rindeki, ulkus’lar görülür. Güneşli bir havada, bir cep aynasıyla ışık yansıtarak da bu muayene yapılabilir.

Burun boşluklarının derin kısımları muayene edilmek isteniliyorsa, bir elektrik lambası ile aydınlatarak gözden geçirilir. Bu iş için Rhinoskop veya Rhino-laryn-goskop kullanılır.

Elle muayenede o regio’nun ısısı, duyarlığı, ağrısının fazlalaştığı anlaşılır. Şişliğin sert veya yumuşak olması ve kemik kırıklarında krepitasyon (çıtırtı) duyulur. Burun mukozası parmakla mua­yene edilmekle burun polyp’lerinin oluşu kolaylıkla anlaşılır.

Burun boşluğu ve Sinusları muayene ederken, Lymphonodi mandibulares de gözden geçirilmelidir. Bunların büyük­lüğü, kıvamı, duyarlığı, fazla ağrılı oluşu palpasyonla anlaşılır. Burun boşluğunda fena huylu tümörler (karsinom, sarkom) bulunur ise, o taraftaki lymphonodi’ler büyürler ve sertleşirler, fakat ağrılı değil­dirler.

Burun boşluğunun, sinüs frontalis ve maksillaris’in perkusyonu parmakla veya perkusyon çekicinin sırtı ile yapılır. Sağır bir ses işitilirse; Sinusitis olduğu anlaşılır. Her zaman diğer taraftaki sinüs ile karşı­laştırma unutulmamalıdır.

Her hangi bir nedenle burun boşluğu daralacak olursa, horultulu bir ses çıkar (burun kornajı).

Sinusitis’ten şüphe edilirse, deneysel trepanasyon da yapılabilir.

Burundan çıkan havanın ve burun akın­tısının kokusu diagnoz için önemlidir. Bir taraflı fena koku concha’larm ve kemiğin nekrozunda ve ulseröz tümörlerde, sinusi-tislerde duyulur.

AĞIZ BOŞLUĞUNUN MUAYENESİ

Ağız boşluğunu muayene ederken dudaklar, regio buccalis, ağız mukozası, dil, dişler ve çene kemikleri gözden geçi­rilir.

Hayvanın başı gün ışığına çevrilir ya da bir cep lambası kullanılarak ağız boşluğu aydmlatıln. Ağız ya elle (Şekil 56) ya da padan [Speculum oris) ile açılarak muaye­ne edilir.

Beygirde ağzın çabuk bir muayenesi için, dil sol elle tutulup sağ comissura labiorum’dan dışarıya çekilir. Böylece ağzın sol tarafı görülür. Sağ tarafı muayene için, aksi manevra yapılır. Dili dışarıya doğru çekerken, frenulum linguae’yi yırt­mamak için şiddetli çekmekten sakın­malıdır.

Ağızı birkaç dakika açık tutmak ve ön kısmını iyice muayene etmek için aşağıda­ki yöntem uygundur.

Elin baş parmaktan başka diğer dört parmağı ile dil yakalanır, baş parmak ise yukarı, palatinum’a doğru dik tutulur, bu parmaktan dolayı hayvan ağzını kapaya-maz ve dişler iyice gözden geçirilir.

Ağız boşluğunun arka kısımlarını mua­yene etmek ve burada bazı operasyonlar yapabilmek için ağız açıcı aletlere; yani padanlara gereksinim vardır.

Bunların bir çok modelleri vardır. Sığır­larda, beygirlerde kullanılan aletler kul­lanılabildiği gibi, bunlar için ağaçtan yapıl­mış özel aletlerden bayyon (Baillon) yarar­lanılır.

Köpeklerde kullanılan padanlar varsa da, çoğunlukla çenelere bağlanan ve kar­şılıklı yönlere doğru çekilen bezden şerit­lerle hayvanın ağzı açılmaktadır.

Kedinin ağzı da aynı tarzda açılır. Bütün hayvanlarda ağız ancak bir dereceye kadar açılmalıdır: fazla açılmak istenirse, kas­ların, dudak kenarlarının yırtılması görüle­bilir. Beygirde ağız tehlikesiz olarak 8, 10, 13 cm kadar açılabilir.

Dudakların inspeksiyonunda; yaralar, ekzema, flegmon’lar, stomatitis pustulosa ve papulosada; ağız mukozasında ulkuslar görülür. N. facialis’in felcinde dudak sağ­lam tarafa çekilmiş durumdadır.

Regio buccalisde yaygın şişlikler görü­lür. Bunlar flegmon’larm, ağız boşluğundaki tümörlerin bir belirtisidir.

Dişler hizasında sınırlanmış bir şişlik, orada yem artıklarının toplanmasının, diş tümörlerinin belirtisidir. Musculus tempo­ralis ve m. masseter’in göze çarpacak şekil­de atrofisi n.facialis ve n.trigeminus’un fel­cinde (paralysie) articulatio mandibular-is’in arthritis ve ankiloz’unda görülür.

Ağız boşluğu’nda; yara, yangı, yabancı cisim bulunuyorsa, diş hastalıkları varsa, tükürük sekresyonu artmış olur.

Dudak, yanak mukozası, dilde, damak ve diş etlerinde fazla kırmızılık (yangı), düğümler ve pustüller kabarcıklar (stom­atitis vesicularis) ve tümörler (epulis, sar-kome, karsinome, myxome) görülür.

Dilde yaralar ve vezikan ilaçların yalan­ması sonucu yangı görülür. Dil boz ve sin­cabi renkte ise, bunun nekrozunun bir be­lirtisidir. Bunlardan başka dilin neurogen veya myogen paralysie’lerde rastlamr, bu durumda dil ağızdan dışarıya sarkar.

İnspeksiyonla dişlerdeki bozukluklar ve diş hastalıkları kolaylıkla anlaşılır. Burada fazla uzun veya kısa dişlere, kırılmış dişle­re, diş çürüklerine ve diş taşlarına rastla­nır. Hayvanın yemini ıslattığı, sahibi tara­fından bildirilirse, öncelikle dişler muaye­ne edilmelidir. Bu hal molarlarm kenarla-rında sivri uçlar bulun­masından ileri gelir ve üst molarlarm dış kenar­ları, alt molarlarm iç ke­narları muayene edilir. Çoğunlukla buralarda sivri uçlar görülür.

Yulardan ileri gelmiş yaralar ve şişlikler; frak-turlar tümörler sonucu deformasyonlar görülür. Articulatio mandibularis çevresinde şişlik varsa, hayvanda çiğneme zor­lukları ve ağzı açtığımız zaman ağrı göze çarpar. Musculus masseter’in at­rofisi şekillendiği zaman articulatio man-dibularis’lerde arthritis chronica defor­mans dan şüphelenilir.

Dudakların ve dilin şişmesinde ve fel­cinde, dişlerin anomalisinde, hayvanın yem alımı güç olur.

Palpasyonla ağız boşluğunun sıcaklığı muayene edilir. Bunun için ağıza comis-sura labiorumdan iki parmak sokulur. Ateşli hastalıklarda stomatitis, glossitis ve pharyngitis’de, ağız boşluğunun sıcaklığı artmıştır. Kollaps hallerinde ve fazla kan kaybetmelerde sıcaklık düşer.

Mandibula kırıklarında ve yular vur­malarında duyarlık artmıştır. Dil ucunun nekrozunda duyarlık yoktur. Mandibula kırıklarından sonra kallus oluştuğunda, ayrıca osteom ve osteosarkomlarda sert bir çıkıntı yoklandığında consistence’m art­mış olduğu dikkati çeker. Mandibula kırık­larında krepitasyon duyulur. Mandibula, os hyoideum ve diş kırıklarında anormal hareketler dikkati çeker.

Mandibuladaki fistüller sondalamakla muayene edilir.

Diş çürüklerinde ağızdan kariös bir ko­ku duyulur, stomatitis’de ve ülseröz tümör­lerde ağız fena kokar.

İnspeksiyonla adı geçen bölgelerde yaralar, fistüller (kulak fistülü, salya fistülü, damar fistülü), şişlikler, kulakta othaemo-tom, ensede ense şişi, regio parotidea’da parotitis boynun yan yüzünde, deri altı enjeksiyonlarından sonra gelişen apseler; sulcus jugularis’te periphlebitis, haemo-tom, thrombophlebitis, orthotonus, episto-tonus gibi bozukluklar görülür.

Palpasyonla yangı olgularında sıcak­lığın ve duyarlığın arttığı, kırıklarda ise krepitasyon hissedilir. Derinin deri altı ile ilgisi kontrol edilir. Deneysel punksiyon yapılır. Fistüller sondalama ile muayene edilir.

Regio Occipitalis ve Regio Auricu-laris’deki kemiklerde fraktur, fissur ve çöküntüler görülebilir. Ansızın bir amau-rosis’in oluşması ve kulaktan kan gelmesi, os sphenoidale ve os temporalenin fraktu-runun karakteristik bir delildir. Kulakta yaralar, aurikulanın haemotomlan (Othe-matom), meatus acusticus externusun yangısı (otitis externa), tümörler (fibrom, papillom, sarkom, adenom), kistler (athe-rom, dermoit kistler), fistüller ve felçler görülür. Beygirlerde otitis media (orta kulak) ve internanm (iç kulak) hastalık­larında Membrana tympani’ nin perforas-yonu ve yabancı cisimleri sıkça görülür.

Regio Parotidea: Bu regio’da şişlikler (retropharygeal ve subparotideal apseler), tümörler (aktinomikose, melanome, sarkom, karsinome), fistüller (salya fistülü), ductus paratideus’un hastalıkları (kist, ektasieler, salya taşları) görülür. Hava kesesinin irinli yangısında (Empyem), bu regionun şiştiği ve aynı zamanda bir taraflı irinli burun akıntısı göze çarpar. Palpasyonla fluktuasyon, perkusyonla davul sesi işitilir. Diagnozu kesinleştirmek için deneysel punksiyon yapılır.

Larynx ve Trachea: Larynx’in inspeksi-yonunda hacminin büyümesi ve şeklinin değişmesi göze çarpar. Bu organın çevre­sindeki dokular yangılaşır. Pharyngitiste, flegmonlar, subparotideal ve rettopharyn-geal lenf bezlerinin şişmesi görülür.

Palpasyonla sıcaklık ve duyarlık anlaşı­lır. Auskultasyonla kronik kornajda ıslık sesi işitilir.

Larynx’in muayenesi Rhino-laryn-goskop ile yapılır ve kronik kornajda sol ligamentum vocale’nin paralysie’si görü­lür.

Tracheanm muayenesi de inspeksiyon ve palpasyonla yapılır. Burada bir yara izi görülür ise, tracheotomie yapıldığının belirtisi olabilir. Tracheotomie yapıldıktan sonra sonda veya parmakla muayene edile­rek tracheada daralma, tümörler ve yaban­cı cisimler kolaylıkla anlaşılır.

Oesophagus’un inspeksiyonunda sol sulcus jugularisde şişlikler görülür. Bunlar yumruk büyüklüğünde ve hatta daha büyük olabilirler (Divertikel). Obstructio oesaphagi’de (özefagusun tıkanması); özefagus yemlerle tıkanır, hayvan su içe­mez ve yutkunamaz, özefagusun göğüs kıs­mının tıkanmasını burun-özefagus sondası ile anlamaya çalışırız.

Boyun bölgesinin inspeksiyon ve pal-pasyonunda yaralar, şişlikler (apse ve fleg­mon), damar fistülleri ve boynun normal olmayan duruşu (torticolis-boyun eğriliği) göze çarpar. Vena jugularisin thrombo­phlebitis purulenta ve periphlebitisleri gö­rülür.

Boynun eğriliği (torticolis), boyun ver-tebralarmm kırıkları (fraktur) veya çıkık­ları (luxation) gözlenir.